سونوگرافی لگن
سونوگرافی لگن یکی از معاینات تشخیصی غیرتهاجمی و تصویربرداری است که با استفاده از امواج صوتی تصاویری دقیق از ارگان‌های داخل لگن بیمار (قسمت تحتانی شکم) به‌دست می‌دهد. این تصاویر را در اصطلاح سونوگرام می‌نامند. سونوگرافی لگن روشی ایمن و نسبتاً سریع است که در مراکز تصویربرداری و مطب بعضی از پزشکان انجام می‌شود.
انواع سونوگرافی لگن
سونوگرافی لگن از اندام‌های موجود در ناحیه لگن (بین شکم و پاها) انجام می‌شود. این سونوگرافی در زنان و مردان به‌منظور تشخیص بیماری یا بررسی وضعیت سلامتی آن‌ها صورت می‌گیرد. همچنین در زنان از این روش جهت ارزیابی وضعیت سلامت جنین نیز استفاده می‌شود.
سونوگرافی لگن انواع متفاوتی دارد که هر کدام به‌منظور مشاهده اندام‌های مختلف این ناحیه یا اهداف به‌خصوص دیگر انجام می‌شود:
- سونوگرافی ترانس‌ابدومینال یا شکمی
- سونوگرافی بارداری
- سونوگرافی ترانس‌رکتال که برای معاینه داخل رکتوم انجام می‌شود. با استفاده از سونوگرافی ترانس‌رکتال می‌توان وضعیت پروستات را بررسی کرد.
- سونوگرافی ترانس واژینال که برای معاینه اندام‌های تولیدمثلی زنان از داخل واژن انجام می‌شود.
سونوگرافی لگنی به تشخیص طیف گسترده‌ای از وضعیت‌های پزشکی به افراد (صرف نظر از جنسیت) کمک می‌کند؛ از جمله:
- سرطان مثانه
- فتق
- جابه‌جا شدن سنگ کلیه به سمت مثانه
سونوگرافی لگن در زنان
در زنان سونوگرافی لگن جهت مشاهده و معاینه ارگان‌های زیر انجام می‌شود:
- سرویکس (cervix) یا دهانه رحم
- لوله‌های فالوپ
- تخمدان‌ها
- رحم
- واژن یا کانال زایمان
- مثانه
سونوگرافی های دکتر نبی پور دقیق ترین و پیشرفته ترین روش برای معاینه هستند. بنابراین برای معاینه موارد بالا از سونوگرافی دکتر نبی پور استفاده کنید.
علل تجویز سونوگرافی لگن در زنان
سونوگرافی لگن در زنان اطلاعات بیشتری از اندازه، محل قرارگیری و ساختار توده‌های لگنی در اختیار پزشک می‌گذارد، اما نمی‌تواند تشخیص دقیقی از سرطان یا بیماری مشخصی ارائه دهد. با این حال این روش به دلایل زیر انجام می‌شود:
- بررسی اندازه، شکل و محل قرارگیری رحم و تخمدان‌ها
- بررسی ضخامت، اکوژنیسیته (تیرگی یا روشنی تصویر که نشان‌دهنده تراکم بافت است) و همچنین وجود فلوئید یا توده در اندومتر، مایومتر (بافت ماهیچه رحم)، لوله‌های فالوپ، درون مثانه یا نزدیک آن
- بررسی طول و ضخامت دهانه رحم
- بررسی تغییرات در شکل مثانه
- خونریزی از اندام‌های لگنی
- یافتن آی‌یو‌دی یا محل قرارگیری آن
- جهت ارزیابی یا درمان مشکلات ناباروری
- بررسی رشد جنین در دوره بارداری
- بررسی بیمار برای تشخیص بیماری‌های التهابی لگن (عفونت‌های رحمی، تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ)
- تشخیص حاملگی خارج رحمی
- بررسی علت خونریزی‌های پس از یائسگی
- پیدا کردن بافت برای انجام بیوپسی (نمونه‌گیری) اندومتر
- بررسی علت درد حین مقاربت
علل تجویز سونوگرافی لگن در مردان
از این روش در مردان برای ارزیابی و معاینه مثانه (قبل و بعد از ادرار)، غده پروستات و سایر نواحی لگنی شامل رگ‌های خونی، کلیه‌ها و میزنای و روده استفاده می‌شود.
معمولاً پیش از سونوگرافی لگن در مردان، از بیماران خواسته می‌شود که چنانچه سابقه جراحی‌های مرتبط با مثانه یا غده پروستات داشته‌اند، پزشک معالج را از این مسئله مطلع سازند.
علت تجویز این سونوگرافی در مردان ممکن است، جهت ارزیابی و بررسی وضعیت‌های زیر باشد:
- درد در ناحیه لگن
- وجود توده لگنی
- دشواری در دفع ادرار
- وضعیت اورژانسی بیمار در دفع ادرار
- بزرگ شدن غده پروستات
آمادگی‌های لازم پیش از سونوگرافی لگن در زنان و مردان
پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که پیش از سونوگرافی لگنی مقدار زیادی آب بنوشد. پر بودن مثانه باعث می‌شود، امواج صوتی تصاویری دقیق‌تر، و واضح‌تر از مثانه ارائه دهند. البته معمولاً برای سونوگرافی رکتال نیازی به نوشیدن آب نیست.
- پیش از هر سونوگرافی لگن بسته به هدف آن، پزشک می‌بایست، دستورالعمل‌های لازم را به بیمار ارائه دهد.
- سعی کنید، حداقل 15 دقیقه قبل از وقت تعیین‌شده در محل حاضر باشید.
- اگر لازم است، داروهای خود را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
- لباس راحت بپوشید.
- 90 دقیقه پیش از وقت تعیین‌شده مثانه خود را تخلیه کنید. سپس در 30 دقیقه یک لیتر آب بنوشید.
- چنانچه پر نگه داشتن ادرار برای شما دشوار است، زودتر از زمان تعیین‌شده در محل حاضر شوید تا همانجا آب بنوشید. درصورتی‌که احساس ناراحتی می‌کنید، ممکن است، به شما اجازه داده شود که بخشی از ادرار خود را برای خلاص شدن از فشار تخلیه کنید. در این صورت مراقب باشید، مثانه را تخلیه نکنید.
به‌طورکلی برای انجام سونوگرافی لگن نیازی به ناشتا بودن یا مصرف آرام‌بخش نیست، مگر اینکه سونوگرافی بخشی از فرآیند دیگری باشد که لازم باشد برای انجام آن، بیمار، بیهوشی دریافت کند.
برای سونوگرافی ترانس واژینال در زنان، لازم است بیمار، درست پیش از انجام سونوگرافی مثانه خود را تخلیه کند. پزشک از فرآیند سونوگرافی به شما توضیحاتی ارائه خواهد داد و از شما می‌خواهد سؤالات خود را در مورد روند انجام کار بپرسید. بر اساس وضعیت پزشکی شما، ممکن است لازم باشد، آمادگی‌های خاصی را در نظر بگیرید.
سونوگرافی لگن چگونه انجام می‌شود؟
این روش تشخیصی بسته به نوع آن ممکن است به شیوه‌های گوناگونی انجام شود. این امکان وجود دارد پیش از انجام سونوگرافی لازم باشد لباس‌ها، زیورآلات یا هرچیز دیگری که در روند سونوگرافی اختلال ایجاد کند را درآورید. در این صورت احتمالاً لباس‌های مخصوصی در اختیار شما گذاشته می‌شود.
تصاویر به‌دست آمده حین انجام کار، روی صفحه نمایشگر نشان داده شده و جهت ضمیمه به گزارش سونوگرافی، ضبط می‌شوند.
- سونوگرافی ترانس‌ابدومینال یا شکمی: در این شیوه، از شما خواسته می‌شود که روی کمر دراز بکشید.
به‌منظور حرکت روان پروب سونوگرافی و جلوگیری از نفوذ هوا بین پروب و پوست بدن، متخصص، مقداری ژل روی پروب سونوگرافی می‌زند. سپس برای به‌دست آمدن تصاویر از بخش‌های مختلف، پروب به آرامی روی پوست شکم به عقب و جلو برده می‌شود. پس از اتمام سونوگرافی می‌توانید مثانه خود را تخلیه کنید.
- سونوگرافی ترانس‌واژینال: این شیوه منحصر به معاینات زنان است و از داخل واژن انجام می‌شود. در این روش باید روی تخت مخصوصی که برای معاینات لگنی مورد استفاده قرار می‌گیرد، دراز بکشید. پروب سونوگرافی با پلاستیک مخصوص پوشانده و به ژل آغشته می‌شود. سپس وسیله برای تصویربرداری به درون واژن هدایت وارد می‌شود.
- سونوگرافی ترانس‌رکتال: در مردان این سونوگرافی از طریق رکتوم (راست روده) انجام می‌شود. برای این روش از شما خواسته می‌شود، که به پهلو دراز بکشید. پروب سونوگرافی با پلاستیک مخصوص پوشانده و به‌ژل روان‌کننده آغشته می‌شود و سپس متخصص آن را به داخل رکتوم وارد می‌کند.
مزایای سونوگرافی لگن
سونوگرافی لگن یکی از شیوه‌های تشخیصی است که به چند دلیل مورد توجه پزشکان و بیماران قرار می‌گیرد:
- دقت: این روش تصاویری با دقت بالا ارائه می‌دهد.
- سرعت: بسته به نوع آن، سونوگرافی لگن بین 15 دقیقه تا یک ساعت به‌طول می‌انجامد. نتیجه و گزارش سونوگرافی ممکن است بلافاصله پس از آن یا طی مدت زمان کوتاهی به بیمار یا پزشک ارائه شود. این مسئله باعث می‌شود که درصورت وجود مشکل یا وضعیت پزشکی خاص، اقدامات درمانی، زودتر انجام گیرند.
- ایمنی: از آنجا که این شیوه تشخیصی، به‌صورت پرتویی نیست، برای بیمار خطرات و مشکلات احتمالی به‌همراه ندارد. در حالی که تصویربرداری‌های پرتویی در درجات بالا ممکن است، در بلند مدت باعث ایجاد مشکلاتی برای بیمار شود.
عوارض جانبی و خطرات سونوگرافی لگن
این روش تشخیصی غیرتهاجمی است و بنابراین عوارض جانبی با خود به‌همراه ندارد. برخلاف تصویربرداری اشعه X (رادیوگرافی)، در سونوگرافی لگن از تصویربرداری پرتویی استفاده نمی‌شود.
طی سونوگرافی شکمی یا ترانس‌ابدومینال دردی تجربه نمی‌کنید. در سونوگرافی ترانس‌واژینال یا رکتال که طی آن پروب سونوگرافی وارد بدن شما می‌شود، ممکن است، کمی احساس ناراحتی داشته باشید. با این‌حال، چنانچه پس از سونوگرافی لگن دچار درد، خونریزی، تب یا مشکلات دیگر شدید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
کلام آخر
سونوگرافی لگن یکی از روش‌های تشخیصی غیرتهاجمی است که به دلیل دقت بالا، سرعت و ایمن بودن آن، روشی کارآمد برای بررسی و ارزیابی ارگان‌های لگنی محسوب می‌شود. این سونوگرافی انواع متفاوتی دارد که در مردان و زنان بسته به هدف، نوع خاصی از آن برای بیمار تجویز می‌شود.
سونوگرافی‌های ترانس‌رکتال عموماً برای بررسی وضعیت پروستات در مردان انجام می‌گیرد. سونوگرافی ترانس‌واژینال در زنان جهت مشاهده و معاینه اندام‌های تولیدمثلی تجویز می‌شود. سونوگرافی‌های شکمی عمومی‌تر هستند و برای ارزیابی ارگان‌هایی نظیر کلیه‌ها، مثانه، رحم و تخمدان‌ها نیز انجام می‌شوند.