پانکراس چیست؟ همه چیز در مورد پانکراس
هنگامی که به ساختار بدن انسان توجه می‌کنیم، بسیار شگفت زد می‌شویم و اینجاست که قدرت آفرینش پروردگار را به یاد می‌آوریم. پانکراس یا لوزالمعده اندام مستطیلی شکلی است که جزء اندام‌های شکمی است و وظایف مهمی را بر عهده دارد، اما برای داشتن اطلاعات دقیق‌تر از این اندام بهتر است بدانیم پانکراس چیست؟
در این مقاله ما سعی داریم اطلاعاتی در مورد ساختار و موقعیت آناتومی پانکراس، منبع عصبی-عروقی آن و نیز عملکرد این عضو ارائه دهیم که شما را بیشتر با این عضو چند سانتی شگفت‌انگیز آشنا کنیم.
پانکراس چیست؟ موقعیت آناتومی آن چگونه است؟
لوزالمعده یا پانکراس عضو مستطیلی شکلی است که اگر از دم آن صرف نظر کنیم در اعماق شکم فوقانی و در ناحیه اپی‌گاستر و هیپوکندری چپ قرار دارد. لوزالمعده یک اندام غده‌ای است که هم عملکرد گوارشی برون ریز و هم عملکرد هورمونی غدد دورون ریز دارد.
لوزالمعده با دیگر اندام در داخل شکم ارتباط دارد که عبارتند از:
معده- معده و پیلور که توسط یک کیسه کوچک از پانکراس جدا شده‌اند، نسبت به پانکراس جلوتر قرار دارند.
اثنی عشر- منحنی سی شکل دیودیوم یا دوازدهه که در اطراف سر پانکراس قرار دارد که قسمت اول دیودیوم جلوتر از آن قرار دارد و قسمت دوم دیددیوم که شامل آمپول واتر است، بعد از آن و در سمت راست پانکراس قرار دارد.
مجرای صفراوی مشترک- پیش از باز شدن قسمت دوم دوازدهه در کنار مجرای اصلی اثنی عشر از پشت لوزالمعده به سمت پایین قرار دارد.
طحال- در قسمت خلفی و جانبی قرار دارد. پانکراس و طحال از طریق پرده صفاق که از رباط لینورنال تشکیل شده‌اند به هم متصل می‌شوند.
مزوکولون عرضی- به سطح قدامی پانکراس وصل شده است.
رگ‌ها
پانکراس در نزدیکی چند رگ و نشانه‌های قابل توجه چندین رگ عروقی قرار گرفته است.
- بزرگ سیاهرگ زیرین یا آئورت، از پشت به سر پانکراس می‌گذرد.
- سرخرگ روده بندی بالایی در پشت گردن پانکراس و جلوتر از فرآیند آنسینید قرار دارد.
- رگ خلفی گردن پانکراس، سرخرگ طحال و سیاهرگ روده بندی بالایی همگی با هم به‌صورت واحد سیاهرگ دروازه‌ای یا باب کبدی را تشکیل می‌دهند.
- همانطور که از مبدا ساختار آناتومی خود در شبکه سلیاک به سمت ساختار ناف طحال حرکت می‌کند، سرخرگ طحالی از سرخرگ روده بندی بالایی یا مرز فوقانی پانکراس عبور می‌کند.
پانکراس چیست و ساختمان آن چگونه است؟
ساختار پانکراس از 5 قسمت اصلی تشکیل شده است:
- سر- وسیع‌ترین قسمت پانکراس است. در کنار منحنی سی شکل قرار دارد که توسط دیددیوم یا دوازدهه به وجود آمده و به‌وسیله بافت همبند متصل به آن وصل شده است.
- فرآیند uncinated- این طرح از ابتدای قسمت پایین سر پانکراس شروع می‌شود و در قسمت داخلی تا زیر بدنه پانکراس ادامه می‌یابد. در پشت عروق مزانتریک فوقانی قرار دارد.
- گردن- در بین سر و بدنه پانکراس قرار دارد. گردن ساختار عروق مزانتریک فوقانی را می‌پوشاند که باعث ایجاد یک شکاف در قسمت خلفی می‌شود.
- بدنه- در مرکز قرار دارد. از خط وسط بدن انسان می‌گذرد و تا پشت معده و سمت چپ رگ‌های مزانتریک فوقانی در پشت ادامه می‌یابد.
- دم- قسمت پایانی و چپ پانکراس است که در نزدیکی ناف طحال قرار دارد. دم به همراه سرخرگ طحالی، رباط طحالی را تشکیل می‌دهد. تنها قسمت پانکراس است که داخل صفاق است.
پانکراس چیست؟ نقش آن را در بدن توضیح دهید
لوزالمعده از این جهت منحصر به فرد است که هم نقش غدد دورن ریز و هم نقش برون ریز را ایفا می‌کند. نقش برون ریز آن این است که موجب آزادسازی آنزیم‌های گوارشی در دوازدهه روده کوچک می‌شود. همانطور که می‌دانید و هورمون انسولین و گلوکاگون نقش مهمی در تنظیم سوخت و ساز و متابولیسم بدن ما دارند و قند، چربی و پروتئین ما را کنترل می‌کنند.
غدد درون ریز و برون ریز در پانکراس نقش اصلی ایفا می‌کنند. غدد برون ریز آنزیم‌های گوارشی مثل زیموژن‌ها را سنتز می‌کند. این ماده از این جهت در هضم مواد غذایی و گوارش ما نقش مهمی دارد که هنگامی که در مجرای پانکراس و سیستم غدد به‌صورت سنتز شده آزاد می‌شوند، پس از رسیدن به دوازدهه توسط پروتئولیتیک‌ها فعال می‌شوند. این پپتیدازهای فعال، آمیلاز، لیپازها و نوکلئازها در هضم مواد غذایی وارد شده از معده به روده کوچک نقش دارند.
جزایر لانگرهانس که جزء غدد درون ریز هستند در پانکراس قرار دارند. این غدد هورمون‌ها را به‌صورت مستقیم به جریان خون می‌ریزند و از سه نوع سلول آلفا، بتا و دلتا تشکیل شده‌اند. سلول‌های آلفا انسولین تولید می‌کنند، سلول‌های بتا گلوکاگون و سلول‌های دلتا با ترشح سوماتوستاتین در تنظیم متابولیسم و عملکرد دستگاه گوارش نقش دارند.
رگ‌های خونی در پانکراس چیست؟ و چگونه عمل می‌کنند؟
پانکراس خون خود را از منابع و شریان‌های مختلفی تأمین می‌کند. شریان پانکراتیک، آنسینید تحتانی که به‌ترتیب جزء شاخه‌های شریان گاسترودوئودنال و مزانتریک فوقانی هستند. وظیفه تخلیه خون بدون اکسیژن از پانکراس را سیاهرگ‌های پانکراس بر عهده دارند.
اعصاب پانکراس
عصب غیر ارادی در پانکراس از طریق سیستم عصبی خودمختار دریافت می‌شود. اعصاب پاراسمپاتیک آن از عصب واگ و عصب سمپاتیک آن از اعصاب اسپلنکنیک دریافت می‌شود. هر دو نوع الیاف دستگاه عصبی خودمختار، از اعصاب احشایی گانگلیون، سلیاک و مزانتریک فوقانی حرکت می‌کنند و نهایتاً به پانکراس می‌رسند.
در داخل طحال این اعصاب، پیام‌ها را به سلول‌های آسینار در جزایر پانکراس می‌برند. اعصاب پاراسمپاتیک ترشح هورمون از سلول‌های آسینار را دستور می‌دهند که در نهایت باعث آزاد شدن آب پانکراس و ترشح انسولین و گلوکاگون می‌شود. سیستم عصبی سمپاتیک انقباض عروق و مهار ترشحات برون ریز از جمله شیره پانکراس را بر عهده دارند.
این دو نوع اعصاب توازن را در بدن برقرار می‌کنند. مثلاً زمانی که سمپاتیک ترشح گلوکاگون را دستور می‌دهد، ترشح انسولین را متوقف می‌کند.
قسمت لنفاوی پانکراس چیست؟
لنف از قسمت بدن و دم پانکراس توسط عروق لنفاوی به غدد لنفاوی پانکراتیک-اسپلنیک واقع در امتداد شریان طحال تخلیه می‌شود. عروقی که سر را تخلیه می‌کنند به غدد لنفاوی پیلور می‌ریزند و به دنبال آن لنف به غدد لنفاوی مزانتریک فوقانی یا غدد لنفاوی سلیاک می‌ریزد.
در مورد بیماری پانکراتیک
پانکراتیک بیماری است که باعث می‌شود کبد حالت التهابی پیدا کند و عامل اصلی آن می‌تواند سنک کیسه صفرا که باعث انسداد جریان پانکراس می‌شود و الکل که باعث افزایش سنتز آنزیم پانکراس باشد. در حالت شدید این بیماری با درد و حالت تهوع و استفراغ همراه است.
مدیریت پانکراتیک شامل کنترل درد و مراقبت زیاد و معالجه عامل زمینه‌ای، مصرف ویامین‌ها و جایگزین کردن لیپازها است. این عارضه تا زمانی که نارسایی در لوزالمعده را به وجود بیاورد بدون علامت ظاهر می‌شود و بعد از آن به‌تدریج بیمار علائمی را مانند کم رنگ شدن مدفوع را متوجه می‌شود.
کلام آخر
همه اعضا بدن ما به‌صورت تنها یا در ارتباط با یکدیگر نقش اساسی در تأمین سلامت ما دارند. اما طحال این عضو کوچک چند سانتی متری واقعاً عملکرد شگفت انگیزی دارد، به‌راستی پانکراس چیست؟ پانکراس عضوی است که در حفره شکمی قرار دارد و هم در غدد درون ریز و ترشح هورمون نقش دارد، هم در غدد برون ریز که ترشحات آن نقش اساسی در تنظیم متابولیسم ما دارد.