آیا سونوگرافی با معده خالی انجام می‌شود؟
شاید نام اولتر اسوند برای شما آشنا باشد، اولتر اسوند اولین دانشمند ایتالیایی بوده که به موضوع سونوگرافی در گذشته پرداخته و واژه لاتین سونوگرافی به نام او ثبت شده است. امروزه بسیاری از بیماری‌ها توسط سونوگرافی تشخیص داده می‌شوند، اما لازم است قبل از انجام سونوگرافی بیمار آمادگی‌های لازم را داشته باشد تا پزشک نتیجه بهتری دریافت کند. به عنوان مثال آیا سونوگرافی با معده خالی باید انجام شود یا باید بیمار ناشتا باشد؟ در این مطلب به سوالاتی از این قبیل می‌پردازیم.
سونوگرافی چگونه کار می‌کند؟
سونوگرافی یا سونوگرام استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا برای نشان دادن بخش‌هایی از داخل بدن انسان در مانیتور است.
در سونوگرافی دستگاه کوچکی به نام پروب وجود دارد که امواج صوتی با فرکانس بالا را به تصاویر متحرک تبدیل می‌کند. از اسکن سونوگرافی در این موارد استفاده می‌شود:
- تشخیص یک بیماری
- نشان دادن وضعیت نوزاد متولد نشده
- راهنمایی پزشک در حین انجام یک عمل جراحی
قبل از انجام سونوگرافی چه اقداماتی باید انجام داد؟
اگر می‌خواهید سونوگرافی نتیجه بهتر و دقیق‌تری به شما ارائه دهد، ضروری است که پیش از انجام سونوگرافی آمادگی‌های لازم را داشته باشید. این آمادگی‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- اگر سونوگرافی مربوط به ناحیه گلن یا جنین است، آب زیادی بنوشید و از تخلیه مثانه پیش ازاتمام اسکن خودداری کنید.
- اگر مربوط به سیستم گوارشی، کبد و صفرا است باید سونوگرافی با معده خالی انجام شود. تا چند ساعت قبل از انجام اسکن از خوردن و نوشیدن خودداری کنید.
- گاهی به تشخیص پزشک ماده‌ای به نام کنتراست به شما تزریق می‌شود. این ماده بی‌ضرر است و هدف از تزریق آن واضح‌تر نشان دادن تصاویر در مانیتور است.
- بسته به نوع اسکنی که انجام می‌شود، ممکن است پزشک از شما بخواهد لباس‌های خود را خارج و لباس بیمارستان را بپوشید.
- اگر نیاز به آرامش داشته باشید، پزشک داروی مسکن را به بازو یا پشت دست شما تزریق می‌کند.
سونوگرافی کجا و توسط چه کسی انجام می‌شود؟
این کار توسط پزشک، پرتونگار یا سایر اشخاصی که نحوه انجام سونوگرافی را آموزش دیده‌اند مانند ماما یا فیزیوتراپیست انجام می‌شود.
بیشتر اسکن‌های سونوگرافی بین 15 تا 45 دقیقه طول می‌کشند و در بخش رادیولوژی بیمارستان یا مراکز درمانی مجهز به دستگاه سونوگرافی انجام می‌شوند.
چند نوع سونوگرافی وجود دارد؟
نوع سونوگرافی با توجه به علت و ناحیه انجام آن، متفاوت است.
به طور کلی سه نوع سونوگرافی وجود دارد:
- سونوگرافی خارجی
- سونوگرافی داخلی
- آندوسکوپیک
سونوگرافی خارجی
در این نوع اسکن از ژل روان‌کننده برای ایجاد تماس دائمی و حرکت یکنواخت دستگاه پروب روی پوست استفاده می‌شود. اسکن رحم یکی از کاربردی‌ترین نوع سونوگرافی خارجی است که برای بررسی سلامت نوزاد انجام می‌شود.
همچنین می‌توان از این نوع اسکن به منظور بررسی اندام‌های داخل شکم مانند کبد، کلیه‌ها، طحال و … استفاده کرد. در اسکن از اندام‌های داخلی شکم مانند آئورت باید سونوگرافی با معده خالی انجام شود، بنابراین 8 تا دوازده ساعت پیش از انجام سونوگرافی از خوردن غذا خودداری کنید.
در سونوگرافی از کلیه و رحم لازم است که آب فراوانی بنوشید تا مثانه پر شود.
سونوگرافی داخلی
در صورتی که پزشک نیاز داشته باشد اندام‌های داخلی مانند تخمدان‌ها، واژن یا غده پروستات را از نزدیک مشاهده کند، از این نوع سونوگرافی استفاده می‌کند.
در سونوگرافی واژینال پزشک از شما می‌خواهد که به پشت یا پهلو دراز کشیده و زانوهای خود را نزدیک سینه ببرید. دستگاه پروب کوچک با روکش استیل که تقریباً اندازه انگشت است وارد بدن شما می‌شود و به آرامی در واژن یا مقعد حرکت می‌کند. سپس پزشک می‌تواند تصاویر را در مانیتور مشاهده کند.
سونوگرافی داخلی ممکن است با کمی ناراحتی همراه باشد، اما معمولاً باعث ایجاد درد در بیمار نمی‌شود. زمان انجام این نوع اسکن نباید طولانی باشد.
سونوگرافی آندوسکوپیک
در این نوع سونوگرافی آندوسکوپ از طریق دهان در بدن قرار می‌گیرد و برای تشخیص مواردی مانند آپاندیس، بررسی توده‌های شکمی، عفونت دستگاه ادراری و … انجام می‌شود.
برای بررسی و تشخیص بیماری‌هایی از این قبیل باید سونوگرافی با معده خالی انجام شود و خوردن غذاهای چرب ممنوع است.
در آندوسکوپی معمولاً از شما خواسته می‌شود به پهلو دراز بکشید تا دستگاه آندوسکوپ عملکرد موثرتری داشته باشد.
در انتهای آندوسکوپ وسیله‌ای سبک وجود دارد که به محض وارد شدن به بدن شما مانند سونوگرافی خارجی، امواج صوتی را به تصویر تبدیل می‌کند.
قبل از انجام این اسکن، پزشک گلوی بیمار را بی‌حس می‌کند و به بیمار آرام‌بخش داده می‌شود زیرا ممکن است آندوسکوپی با کمی ناراحتی همراه باشد.
ممکن است در طول انجام آندوسکوپی بیمار آندوسکوپ را گاز بگیرد بنابراین یک محافظ دهان جهت باز نگه داشتن دهان بیمار و محافظت از دندان‌ها نیز به او داده می‌شود.
3 نکته که پس از اتمام سونوگرافی با معده خالی باید رعایت کنید
نکات ساده‌ای که بعد از سونوگرافی باید به خاطر داشته باشید، شامل موارد زیر می شود:
- اگر پیش از انجام سونوگرافی یا آندوسکوپی پزشک به شما ارام بخش تزریق کرده است، از رانندگی خودداری کنید و تا از بین رفتن اثر دارو در مرکز درمانی بمانید.
- از شخصی بخواهید تا 24 ساعت پس از اتمام سونوگرافی کنار شما بماند.
- از خوردن الکل و انجام کارهای سنگین تا 24 ساعت اجتناب کنید.
نتیجه گیری
در نوعی از اسکن که سونوگرافی با معده خالی انجام می‌شود یا سونوگرافی خارجی هیچ گونه عوارض جانبی یا عارضه وجود ندارد. تنها ممکن است در اثر فشار دستگاه پروب روی پوست بیمار احساس ناراحتی کند.
اما در آندوسکوپی ممکن است بیمار احساس گلو درد کند یا دچار نفخ شکم شود. در موارد اندکی ممکن است بیمار دچار خونریزی داخلی شود.
اگر سونوگرافی داخلی دارید و به لاتکس حساسیت دارید، باید پزشک از دستگاه پروب بدون لاتکس استفاده کند.