سقط جنین و سونوگرافی بقایا
سقط جنین درواقع بیرون راندن جنین از رحم مادر پیش از رسیدن به مرحله حیات است که اغلب در انسان‌ها این موضوع در هفته بیستم بارداری رخ می‌دهد. به‌طورکلی از دست رفتن جنین به دو صورت رخ می‌دهد. در نوع اول اگر جنین خودبه‌خود از دست رود، به آن سقط ساده جنین گفته می‌شود؛ اما اگر سقط به‌صورت هدفمند باشد، به آن سقط القایی می‌گویند.
سقط خودبه‌خودی به دلایل زیادی همچون بیماری، نقص ژنتیکی، ضربه و ناسازگاری بیوشیمیایی مادر و جنین رخ می‌دهد. در برخی از موارد نیز جنین در رحم مادر می‌میرد؛ اما دفع نمی‌شود که در این صورت به آن سقط از دست رفته می‌گویند. امروزه با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته سونوگرافی، سقط و از دست رفتن جنین قابل‌تشخیص است. اگر علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه هستید، در ادامه ما را همراهی کنید.
هر آنچه باید از سقط جنین بدانید
سقط جنین درواقع خاتمه بارداری است؛ زیرا نوزاد پیش از به دنیا آمدن، از بین می‌رود. این اتفاق ممکن است خودبه‌خودی یا به دلایل مختلفی صورت گیرد. در برخی از موارد نیز به دلایل پزشکی باید جنین را سقط کرد. در سقط القایی 4 دلیل عمده باعث از دست دادن جنین می‌شود که در زیر شرح می‌دهیم:
- سقط به دلیل حفظ جان، رفاه یا سلامت روحی و جسمی مادر؛
- جلوگیری از تکمیل بارداری به دلایلی همچون تجاوز یا زنا با محارم؛
- جلوگیری از تولد کودکی با ناهنجاری‌های جدی همچون نقص ذهنی یا ناهنجاری ژنتیکی؛
- جلوگیری از تولد به دلایل اقتصادی یا اجتماعی همچون سن کم مادر.
مطابق با اطلاعات به‌دست‌آمده در برخی از تعاریف، سقطی که به دلیل رفاه زن باشد، یعنی زن به دلیل تجاوز یا زنا با محارم باردار شده باشد، توجیه پزشکی دارد و قابل‌قبول است. البته تشویق یا سرکوب سقط القایی با توجه به فرهنگ‌ها و قوانین هر کشور صورت می‌گیرد. به عنوان مثال در خانواده‌های یونانی-رومی سقط برای محدود کردن خانواده‌ها رایج است؛ اما در بین مسیحی‌ها این کار بسیار محکوم می‌شود.
به‌طورکلی در سازمان‌های جهانی سقط و از بین بردن جنین را اگر دلایلی غیر از حفظ نجابت مادر داشته باشد، محکوم می‌کنند؛ زیرا جنین را به‌عنوان عضوی از جامعه انسانی می‌دانند. درصورتی‌که طرفداران آزادسازی سقط جنین معتقدند که این کار در مدیریت خود زن است.
روش‌های سقط جنین و از بین بردن جنین در پزشکی
تکنیک‌های مختلفی در پزشکی برای سقط جنین وجود دارد. در طول سه ماهه اول یعنی حدود 12 هفته پس از لقاح برای برداشتن جنین و محتویات درون رحم می‌توان از آسپیراسیون آندومتر، ساکشن یا کورتاژ استفاده کرد. در ادامه برخی از روش‌های سقط را شرح می‌دهیم.
سقط جنین به کمک آسپیراسیون آندومتر
در روش آسپیراسیون آندومتر لوله نازک و منعطفی از کانال دهانه رحم یا گردن رحم وارد می‌شود و سپس به کمک پمپ الکتریکی پوشش داخلی رحم (آندومتر) مکیده می‌شود.
سقط به کمک کورتاژ
در روش کورتاژ ساکشن یا کورتاژ خلأ که کمی سخت و دشوار است، کانال دهانه رحم با وارد کردن یک سری گشادکننده فلزی در حالتی که بیمار بی‌هوش است، بزرگ می‌شود. پس از این مرحله محتویات درون رحم ساکشن سفت و سخت می‌شود.
درواقع هنگامی‌که به‌جای مکش از ابزاری فلزی و نازکی به نام کورت برای خراش دادن محتویات رحم استفاده می‌شود، به آن روش اتساع یا کورتاژ می‌گویند. لازم به ذکر است اگر کورتاژ با دیلاتاسیون ترکیب شود، هم کورتاژ و هم تخلیه در حدود هفته 16 بارداری قابل استفاده هستند.
سقط از طریق تزریق محلول نمکی
از هفته 12 تا 19 بارداری ممکن است سقط جنین از طریق تزریق محلول نمکی و تحریک انقباضات رحمی صورت گیرد. به‌طور متناوب تجویز پروستاگلاندین‌ها با تزریق، شیاف و روش‌های دیگر امکان دارد برای القای انقباضات استفاده شود، اما این موارد عوارض شدیدی برای مادر در پی دارند.
همچنین هیستروتومی یا برداشتن محتویات رحم با جراحی در سه ماهه دوم یا پس از آن به کار می‌رود؛ اما هرچه بارداری در مراحل بالاتر و پیشرفته‌تری باشد، خطر مرگ و میر و عوارض جدی پس از سقط برای مادر وجود دارد.
سقط جنین از طریق داروی میفپریستون
در اواخر قرن بیستم دارویی برای سقط القایی جنین پیدا شد که در آن از داروی (486RU) میفپریستون استفاده می‌کنند. این دارو یک استروئید مصنوعی است که ارتباط نزدیکی با هورمون ضدبارداری نورتنیدرون دارد. 486RU با مسدود کردن هورمون پروژسترون عمل می‌کند؛ زیرا این هورمون برای حمایت از رشد تخمک بارورشده نیاز است.
اگر این دارو چند هفته پس از لقاح مصرف شود، چرخه قاعدگی مادر شروع به کار می‌کند. درنتیجه تخمک بارورشده از رحم مادر خارج خواهد شد.
عوارض سقط القایی و عمدی جنین برای مادر
اگر پزشک معتقد به سقط جنین باشد، بهتر است این کار برای حفظ جان مادر صورت گیرد؛ اما اگر فردی به‌طور عمدی بچه خود را به‌صورت غیرقانونی سقط کند، با عوارض متعددی روبه‌رو خواهد شد. خطرات و عوارض جانبی با توجه به روش سقط جنین متفاوت است که برخی از علائم جانبی سقط را در ادامه نام می‌بریم:
- خونریزی به مدت 14 الی 21 روز؛
- گرفتگی عضلات؛
- سرگیجه؛
- خواب‌آلودگی؛
- حالت تهوع و استفراغ.
اغلب این علائم در عرض یک ماه از بین می‌روند،؛ اما سقط ممکن است عوارض جدی و خطرناک زیر را برای مادر در پی داشته باشد:
- آسیب به رحم یا دهانه آن؛
- خونریزی بیش از سه هفته؛
- سقط ناقص؛
- عفونت رحم یا لوله‌های فالوپ؛
- بارداری ثانویه خارج از رحم؛
- زخم شدن داخل رحم؛
- سپسی یا شوک سپتیک؛
- سوراخ شدن رحم؛
- مرگ؛
- تهدید سلامتی مادر در آینده.
توجه کنید که سقط جنین باعث ضعیف شدن دهانه رحم می‌شود؛ از این رو خطر زایمان زودرس را در آینده برای مادر افزایش می‌دهد. طبق مطالعات انجام شده در این زمینه، سقط القایی در حدود 25 الی 27 درصد زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. همچنین پس از 2 یا چند سقط خطر زایمان زودرس تا 62 درصد افزایش پیدا خواهد کرد.
علائم سقط و مردن جنین
علائم سقط شدن جنین با توجه به مرحله بارداری متفاوت است. در برخی از موارد این اتفاق به‌گونه‌ای سریع رخ می‌دهد که حتی ممکن است متوجه بارداری خود نشوید. در ادامه برخی از علائم سقط جنین را نام می‌بریم:
- لکه بینی سنگین؛
- خونریزی واژینال؛
- ترشح بافت از واژن؛
- کمردرد شدید یا خفیف.
در صورت مشاهده این علائم در اسرع وقت با پزشک مشورت کنید.
تشخیص جنین سقط شده توسط سونوگرافی
در سه ماه اول بارداری تشخیص سقط جنین از طریق سونوگرافی برای پزشکان کمی دشوار است؛ درواقع اگر در این مدت سقط اتفاق بیافتد، علائمی مانند لکه بینی، خونریزی واژینال، درد در ناحیه شکم و لگن، خارج شدن بافت از واژن یا غیره مشاهده نمی‌شود.
اگر امکان تشخیص ضربان قلب جنین وجود نداشته باشد، پزشکان با کنترل سطح هورمون بارداری در مادر به مدت 48 ساعت سقط را تشخیص می‌دهند. به این منظور اگر سطح هورمون به طور معمول افزایش نیافته باشد، بارداری پایان‌یافته است. در این صورت یک هفته پس از بارداری نیز نیاز به سونوگرافی مجدد است. اگر در سونوگرافی ترانس واژینال موارد زیر دیده شود، سقط قطعی است:
- کیسه بارداری بزرگ‌تر از 8 میلی‌متر فاقد کیسه زرده باشد؛
- کیسه بارداری فاقد جنین و بزرگ‌تر از 16 میلی‌متر باشد؛
- جنین بدون ضربان قلب و بزرگ‌تر از 5 میلی‌متر باشد.
همچنین اگر در سونوگرافی دوم ضربان قلب جنین شنیده نشود، سقط رخ داده است.
سخن آخر
سقط جنین در سراسر دنیا ممکن است به‌صورت خودبه‌خودی به دلایل مختلفی مانند ضربه یا دیگر موارد نام‌برده در مقاله رخ دهد. اما در برخی از موارد نیز شاید به دلایل پزشکی نیاز به نابودی جنین باشد. اگر با علائمی همچون خونریزی یا کمردرد شدید یا خفیف در بارداری مواجه شدید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید؛ زیرا شاید سقط رخ داده باشد. سونوگرافی نیز یکی از راه‌های تشخیص سقط است. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه از پزشک زنان و زایمان راهنمایی بگیرید.