سرطان پستان و پیشگیری از آن
سرطان پستان همان گونه که از نام آن پیداست در سلول‌های پستان تشکیل می‌شود. این بیماری یکی از شایعترین معضلات سلامتی در جهان است که 30% از سرطانهای زنان را به خود اختصاص می‌دهد.
این نوع سرطان دومین عامل مرگ‌ومیر در کشورهای درحال توسعه است. سالانه 000/502 زن در اثر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند. طبق پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی، تا سال 2050 میلادی 000/300/2 زن به این سرطان مبتلا خواهند شد.
در کشور ایران، این بیماری، شایعترین نوع سرطان و پنجمین علت مرگ‌ومیر زنان ایرانی شناخته شده است. در حال حاضر از هر 000/100 زن حدود 28 نفر در کشور به سرطان پستان مبتلا می‌شوند که این رقم در سال‌های اخیر افزایش یافته است.
سرطان پستان چیست و پیشگیری از آن چگونه امکان‌پذیر است؟
پس از سرطان پوست، این سرطان یکی از انواع شایع سرطان در میان زنان است. بیشتر زنانی که در آن‌ها این سرطان تشخیص داده می‌شود در سنین بالای 50 سال قرار دارند. البته زنان جوان‌تر نیز میتوانند دچار این بیماری شوند.
این نوع سرطان معمولاً موجب تشکیل توده در پستان می‌شود که اغلب در رادیوگرافی قابل مشاهده است یا اینکه خود فرد در خودآزمایی پستان متوجه آن می‌شود. این سرطان غالباً در زنان پدید می‌آید، اما مردان نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.
لازم به‌ذکر است که بیشتر تودههای پستانی خوش‌خیم هستند و سرطانی (بدخیم) به شمار نمی‌آیند. تومورهای غیرسرطانی رشدغیرعادی دارند، اما به خارج از پستان گسترش پیدا نمی‌کنند. این تومورها حیات فرد را تهدید نمی‌کنند، اما برخی از انواع خوش‌خیم آن ممکن است خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهند.
هرگونه توده یا تغییر در پستان‌ها می‌بایست، برای تشخیص خوش‌خیم با بدخیم بودن و خطر سرطانی شدن در آینده، توسط متخصص مورد ارزیابی قرار گیرند.
سرطان پستان از کجا شروع می‌شود؟
این سرطان می‌تواند در هر قسمت از پستان‌ها آغاز شود.
- اغلب سرطانهای پستان در مجاری یا کانال‌های شیری که شیر را به نوک پستان‌ها می‌برند، آغاز می‌شوند.
- بعضی از انواع آن در غدد سازنده شیر شروع به رشد می‌کنند (سرطانهای لوبولار)
- برخی از انواع سرطانهای پستان شیوع کمتری دارند، مانندتومور فیلودس (phyllodes) و آنژیوسارکوم (angiosarcoma)
- تعداد اندکی از سرطان‌ها در سایر بافت‌ها در پستان منشأ می‌گیرند که از آن‌ها با عنوان سارکوم (sarcoma) و لنفوم (lymphoma) یاد می‌شود و جزو سرطانهای پستان قلمداد نمی‌شوند.
اگرچه بسیاری از انواع سرطان پستان باعث ایجاد توده در پستان‌ها می‌شوند، اما همه انواع آن چنین علامتی ندارند.
همچنین بسیاری از این سرطان‌ها حین معاینات ماموگرافی در فرد مشاهده می‌شود. این معاینات می‌تواند، سرطان را در مراحل ابتدایی، قبل از پیشرفت علائم و پیش از آنکه فرد علامتی در خود ببیند، تشخیص دهد.
علائم سرطان پستان
یکی از مهم‌ترین موارد سلامت پستان توجه به شکل پستان‌ها و حالت‌های آن‌ها است. اگرچه غربالگری‌های منظم در بحث تشخیص این سرطان از اهمیت به‌سزایی دارند، اما ماموگرافی قادر به شناسایی همه انواع سرطانهای پستان نیست. از این رو هوشیار بودن نسبت تغییرات پستان‌ها و شناخت علائم و نشانه‌های این بیماری برای هر فرد، ضروری است.
شایعترین علامت سرطان پستان وجود تومور یا توده جدید است. تودههای سخت و بدون درد و با لبه‌های نامنظم به احتمال بیشتری سرطانی هستند. درعین حال تودههای سرطانی ممکن است نرم یا گرد نیز باشند. به‌علاوه اینکه سرطانهای پستان باعث ایجاد درد می‌شوند. به همین علت ضروری است که هرگونه توده، تومور و تغییر در پستان‌ها توسط یک متخصص معاینه و ارزیابی شود.
سایر علائم احتمالی سرطان پستان عبارتند از:
- تورم تمام یا بخشی از پستان‌ها حتی درصورت عدم احساس توده
- پدید آمدن منافذ زیاد روی پوست پستان‌ها که گاهی اوقات آن را شبیه به پوست پرتقال می‌کند.
- درد پستان یا نوک آن
- فرورفتگی نوک پستان
- قرمزی، خشکی، پوسته پوسته شدن و ضخیم شدن پستان یا نوک آن
- خروج ترشحات (غیر از شیر) از نوک پستان
- تورم گره‌های لنفاوی (گاهی ممکن است، سرطان به گره‌های لنفاوی زیر بازوها یا اطراف استخوان ترقوه گسترش یابد و موجب ایجاد توده یا تورم در آن ناحیه حتی پیش از رشد کافی تومور اصلی شود.)
اگرچه هرکدام از علائم یاد شده میتوانند علل دیگری غیر از سرطان پستان نیز داشته باشند، با این حال باید در صورت وجود هر یک از این نشانه‌ها برای بررسی علل این موارد به پزشک تخصص مراجعه کنید.
عوامل زمینه ساز سرطان پستان
اگرچه بعضی از عوامل زمینه‌ساز ابتلا به این نوع سرطان هستند، اما لزوماً نباید به معنای ابتلا به این بیماری تلقی شوند. این عوامل عبارتند از:
- جنسیت: زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به این سرطان هستند
- افزایش سن
- سابقه قبلی سرطان پستان
- سابقه قبلی برخی از بیماری‌های پستان نظیر لوبولار کارسینوم غیرمهاجم
- سابقه فامیلی سرطان پستان
- موتاسیون (جهش) ژنتیکی در ژن‌هایBRCA1 و BRCA2
- رادیوگرافی‌های سینه در کودکی یا جوانی
- چاقی
- شروع قاعدگی پیش از سن 12 سالگی
- یائسگی دیرهنگام (55 سالگی یا بیشتر)
- تولد اولین فرزند پس از 35 سالگی
- عدم زادآوری
- هورمون‌تراپی پس از یائسگی
- مصرف الکل و سیگار
پیشگیری از سرطان پستان
درحال حاضر روش‌های درمانی این نوع سرطان نسبت به دهه‌های گذشته، کارآمدتر شده‌اند. در عین حال در بحث سلامت همواره تأکید بر تقدم پیشگیری بر درمان بوده است. برای پیشگیری از این سرطان به موارد زیر توجه داشته باشید.
کنترل وزن
چناچه در بازه وزنی مناسب قرار دارید، سعی کنید وزن خود را حفظ کنید و اگر لازم است، وزن خود را کم کنید. با پزشکتان در مورد راهبردهای سالم برای کاهش وزن مشورت کنید. از میزان کالری مصرفی روزانه خود بکاهید و به‌تدریج میزان فعالیت و تمرین‌های ورزشی خود را افزایش دهید.
مصرف میوه و سبزیجات
رژیم غذایی سالم می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش دهد. رژیم مدیترانه‌ای همراه با روغن زیتون فرابکر و مخلوطی از مغزها نقش مؤثری در کاهش خطر ابتلا به این بیماری دارند. رژیم مدیترانه‌ای بر میوه، سبزیجات، غلات سبوس‌دار، نخود و لوبیا و انواع مغزها متمرکز است. در این رژیم از چربی‌های سالم نظیر روغن زیتون به‌جای کره و ماهی به‌جای گوشت قرمز استفاده می‌شود.
کم کردن یا خودداری از مصرف الکل
حتی مقادیر اندک الکل موجب افزایش خطر ابتلا به این بیماری می‌شود. سعی کنید، از مصرف الکل بپرهیزید، در غیر این صورت مقدار مصرف آن را به یک مرتبه در روز کاهش دهید.
انجام فعالیت منظم ورزش
سعی کنید در بیشتر ایام هفته حداقل 30 دقیقه را به ورزش اختصاص دهید. تمرین‌های منظم ضمن اینکه به کاهش و تناسب وزن کمک می‌کند، نقش مهمی در حفظ سلامتی دارد.
خودداری از مصرف داروهای ضدبارداری
داروهای ضدبارداری فواید و مضرات مختلفی دارند. خطرات این داروها در زنان جوان‌تر کمتر است. با این حال مصرف طولانی مدت این داروها خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد. چنانچه در سنین بالای 35 سال قرار دارید یا سیگار می‌کشید، از مصرف این داروها بپرهیزید.
توجه به سابقه فامیلی
زنانی که سابقه فامیلی سرطان در آن‌ها زیاد است، میتوانند با اتخاذ اقداماتی از خود در برابر احتمال ابتلا به سرطان پستان محافظت کنند. دو دوسته از زنان ممکن است، در معرض خطر ابتلا به این سرطان باشند:
- زنانی که مادر یا خواهر آن‌ها مبتلا به سرطانهای پستان یا تخمدان (به ویژه در سنین پایین‌تر) بوده‌اند.
- زنانی که در اعضای فامیل آن‌ها افرادی با سابقه سرطانهای پستان، تخمدان یا پروستات وجود دارد.
آزمایش غربالگری منظم
اگرچه غربالگری نمی‌تواند مانع از ابتلا به سرطان پستان شود، اما معاینات ماموگرافی در تشخیص زودهنگام این سرطان به‌ویژه در مرحله‌ای که بیماری قابل درمان است موثر هستند.
برای اغلب زنان ماموگرافی از سن 40 سالگی توصیه می‌شود. در عین حال بسته به سن و ریسک ابتلا، ممکن است توصیه‌های متفاوتی ارائه شود. برای آگاهی از زمان شروع ماموگرافی و معاینات بالینی پستان با پزشک خود مشورت کنید.
انجام خودآزمایی پستان
با انجام دستورالعمل‌های خودآزمایی پستان می‌توانید، وضعیت پستان‌های خود را بررسی کنید. درصورت مشاهده هرگونه تغییر، توده یا علائم غیرعادی جدید دیگر به پزشک مراجعه کنید. خودآزمایی پستان نمی‌تواند مانع از ابتلا به سرطان پستان شود، اما به شما کمک می‌کند متوجه تغییرات عادی پستان‌ها شوید و علائم و نشانه‌های غیرعادی در آن‌ها شناسایی کنید.
کاهش هورمون‌درمانی پس از یائسگی
هورمون‌درمانی ترکیبی، احتمال خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد. این روش‌های درمانی جهت کاهش یا کنترل علائم و نشانه‌های یائسگی و همچنین پیشگیری از بیماری‌های مزمنی نظیر پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی تجویز می‌شوند.
هورمون استروژن تنها و استروژن همراه با پروژستین موجب افزایش خطر ابتلا به این نوع سرطان می‌شوند. هورمون‌درمانی ترکیبی نباید به‌صورت طولانی مدت انجام شود. به‌منظور کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان، این درمان باید در دوز‌های پایین و در کوتاه‌ترین دوره ممکن باشد.
عدم استعمال دخانیات
استعمال دخانیات فرد را در معرض ابتلا به حداقل 15 نوع سرطان از جمله سرطان پستان قرار می‌دهد. از این رو عدم استعمال دخانیات نقش مهمی در کاهش ریسک ابتلا به انواع سرطان‌ها را دارد.
کلام آخر
به‌خاطر داشته باشید ماموگرافی و غربالگری‌های منظم در تشخیص زودهنگام سرطان پستان پیش از بروز علائم، مؤثر است. به‌منظور پیشگیری از ابتلا به این سرطان با چند اقدام ساده می‌توانید، از خود در برابر ابتلا به این بیماری محافظت کنید. اگرچه تمام این روش‌ها از ابتلا به این سرطان جلوگیری نمی‌کنند، اما دست‌کم به تشخیص زودهنگام بیماری در مرحله‌ای که درمان آن ممکن است، کمک می‌کنند. به یاد داشته باشید، تشخیص زودهنگام این بیماری شانس درمان موفق را بالا می‌برد.