دانسیتومتری چیست؟
سنجش تراکم استخوان روشی است که در آن میزان جذب اشعه ایکس با انرژی دوگانه اندازه‌گیری می‌شود و اطلاعاتی در مورد سلامت استخوان در اختیار ما می‌گذارد و به اختصار به آن DEXA یا DXA می‌گویند، اما به‌راستی دانسیتومتری چیست؟ در این فرآیند از اشعه یون تابنده استفاده می‌شود که به وسیله آن بتوانیم تصویری از داخل بدن به‌دست بیاوریم. پایین تنه، کمر و مفصل ران قسمت‌هایی هستند که می‌توان از آن‌ها برای سنجش پوکی استخوان استفاده کرد که به این روش دانسیتومتری می‌گویند.
دانسیتومتری اغلب برای تشخیص پوکی استخوان و معمولاً در افرادی که ریسک شکستگی استخوان در آن‌ها بالا است، استفاده می‌شود. انجام این آزمایش بسیار راحت صورت می‌گیرد زیرا بدون درد، سریع و غیرتهاجمی است. همچنین به‌عنوان بهترین متد و روش متداول تشخیص پوکی استخوان به کار می‌رود.
سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری چیست؟
برای انجام این تست نیاز به آمادگی خاصی نیست. برای انجام آن تنها کافی است که به دکتر مراجعه کنید و اگر باردار نباشید و داروی شیمیایی خاصی استفاده نکرده باشید این تست را برای شما انجام می‌دهند. همچنین نباید در مدت زمان نزدیک به انجام دانسیتومتری، آزمایشاتی مانند سی‌تی انجام دهید چون در این آزمایشات ماده شیمیایی خاصی وارد بدن می‌شود.
جواهرات خود را در بیاورید و لباس‌های راحت بپوشید، معمولاً از شما می‌خواهند که از گان استفاده کنید. شما نباید 24 ساعت قبل از انجام سنجش مکمل‌های کلسیم مصرف کنید.
سنجش تراکم استخوان که در آن میزان جذب اشعه ایکس با انرژی دوگانه ((DXA سنجیده می‌شود، یکی از تست‌های معمول برای تشخیص میزان پوکی استخوان است و برای انجام این کار استاندارهایی وجود دارد. انجام این تست باعث می‌شود تا پزشکان در تشخیص یا درمان مشکل بیمار راحت‌تر عمل کنند. استفاده از اشعه ایکس ری متداول‌ترین روش برای گرفتن عکس از بدن است و در این تکنیک هزاران اشعه یون تابنده باعث می‌شوند تا تصویری از درون بدن ما حاصل شود.
سنجش تراکم استخوان بیشتر در نواحی پایین بدن یعنی ستون مهره‌ها و مفصل ران استفاده می‌شود. در کودکان و بزرگسالان گاهی لازم است که بدن اسکن شود. در بعضی از جوامع از روش سی تی برای تشخیص پوکی استخوان خفیف استفاده می‌شود که در مقایسه با روش سنجش تراکم استخوان کمتر رایج است.
موارد مصرف دانسیتومتری چیست؟
از این روش برای تشخیص پوکی استخوان استفاده می‌شود که معضلی است که در زنان بعد از یائسگی پدید می‌آید و ممکن است در مردان و به‌ندرت در کودکان نیز دیده شود. پوکی استخوان به از دست دادن تدریجی بافت استخوان گفته می‌شود که شامل تغییرات ساختاری، لاغر شدن و شکننده شدن استخوان‌ها است و احتمال شکستگی در آن‌ها را بیشتر می‌کند.
از این روش معمولاً برای پیگیری درمان پوکی استخوان و دیگر شرایطی که آن را به وجود می‌آورند، استفاده می‌شود. سنجش تراکم استخوان همچنین می‌تواند احتمال شکنندگی استخوان را در افراد تشخیص دهد. خطر شکنندگی با عواملی مثل سن، وزن، سابقه خانوادگی برای پوکی استخوان، سبک زندگی، مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی افزایش می‌یابد و برای درمان باید این عوامل را در نظر داشت.
در موارد زیر انجام دانسیتومتری توصیه می‌شود:
- زنان یائسه که داروهای استروژن مصرف نمی‌کنند.
- اگر به‌صورت فردی یا مادرزادی شکستگی سر استخوان ران دارید.
- زنان یائسه‌ای که بیشتر از 6 فوت قد دارند یا لاغر هستند و وزن آن‌ها کمتر از 125 پوند است.
- افرادی که سوابق پزشکی خاص مثل روماتیسم مفصلی، پوکی استخوان، نارسایی کلیوی و بیماری‌های کبدی دارند.
- مصرف داروهایی که سبب ایجاد پوکی استخوان می‌شوند و حاوی ماده‌ای به نام کورتیکواستروئید هستند مانند پردنیزون و گروهی از داروهای ضد تشنج مثل فنی توئین، باربیتورات‌ها و مقادیر زیاد داروهای تیروئیدی.
- اگر مبتلا به دیابت نوع 1 یا نارسایی کلیوی هستید و در خانواده شما سابقه پوکی استخوان وجود دارد.
- زمانی که آزمایش ادرار شما نشان بدهد مقدار زیادی تورنوور (ماده تجزیه کننده استخوان) در آن وجود دارد.
- مشکلات تیروئیدی و پاراتیروئید از جمله تیروئید پرکار.
- تجربه شکستگی استخوان پس از رسیدن یک آسیب یا ضربه خفیف.
تست سنجش تراکم استخوان در افراد مسن توصیه می‌شود به‌خصوص اگر این شرایط را داشته باشند:
- بلندی قد آن‌ها از 2.5 الی 3 سانت کمتر شود.
- بدون دلیل کمر درد داشته باشند.
- اگر تست حاوی اختلالاتی باشد.
- اگر شکل ستون مهره‌ها تغییر کند.
آمادگی برای تست دانسیتومتری چیست؟
برای انجام این تست منع غذایی ندارید و می‌توانید هر نوع غذایی را که دوست دارید میل کنید، فقط باید توجه داشته باشید که در طول 24 ساعت قبل از آزمایش نباید مکمل‌های حاوی کلسیم استفاده کنید.
شما باید لباس‌های گشاد و راحت بپوشید و از پوشیدن لباس‌های زیپ‌دار، کمربند و لباس‌هایی که دکمه فلزی دارند، اجتناب کنید. لوازم شما مانند کیف پول و کلید باید از ناحیه‌ای که می‌خواهید سنجش را انجام دهید دور شوند.
لباستان را عوض کنید و از گان استفاده کنید. هر گونه وسیله و لوازم جانبی از جمله عینک، وسایل فلزی، جواهرات و لوازم دندانی را از خود دور کنید چون ممکن است با اشعه ایکس که برای عکس‌برداری شما استفاده می‌شود، تداخل داشته باشند.
اگر به‌تازگی از مواد شیمیایی استفاده کرده‌اید یا ماده شیمیایی خاصی برای انجام تست سی تی تزریق کرده‌اید، پزشکتان را مطلع کنید؛ حتماً باید 10 الی 15 روز پس از انجام این اقدامات صبر کنید و بعد تست را انجام دهید. همچنین خانم‌ها همیشه باید در مورد باردار بودن خود به پزشک بگویند. پزشکان تست‌های زیادی را در زمان بارداری انجام نمی‌دهند، زیرا اشعه ایکس سبب آسیب رسیدن به جنین می‌شود. اگر دانسیتومتری یا هر تست دیگری به‌وسیله اشعه ایکس در طول دوران بارداری واجب باشد، پزشکان باید موارد احتیاط را رعایت کرده و از محافظ‌های مخصوص استفاده کنند.
تجهیزات دانسیتومتری چیست؟
دو نوع دستگاه برای تست دانسیتومتری وجود دارد، دستگاه مرکزی و دستگاه جانبی. بیشتر تجهیزاتی که در این تست استفاده می‌شود دستگاه مرکزی هستند که تراکم استخوان را در ستون مهره و مفصل ران اندازه‌گیری می‌کند. این تجهیزات بیشتر در بیمارستان‌ها و مراکز پزشکی وجود دارند. دستگاه مرکزی بزرگ است و میزی تخت دارد با یک دسته که در بالای سر آن معلق است.
دستگاه‌های جانبی معمولاً تراکم استخوان را در کمر، پاشنه و انگشتان اندازه‌گیری می‌کنند و در مراکز درمانی وجود دارند. این دستگاه در مقابله با نوع مرکزی آن کوچک‌تر است و یک حالت جعبه مانند دارد که به‌وسیله آن از بازو و ساعد عکس‌برداری می‌شود.
بسیاری از تجهیزات اولترا سونی قابل حمل نیز در عکس‌برداری استفاده می‌شوند. دستگاه دانسیتومتری مرکزی در مقایسه با دیگر دستگاه‌ها استانداردتر است.
دستگاه دانسیتومتری چیست و چگونه عمل می‌کند؟
دستگاه دانسیتومتری دوز پایین، کم و نامرئی اشعه ایکس را با دو طول موج یا قله انرژی متفاوت به استخوانی که قصد عکس‌برداری از آن را دارد می‌تاباند. یکی از این قله‌ها توسط بافت بدن جذب می‌شود و دیگری توسط استخوان‌ها. میزان دریافتی بافت نرم از آن چیزی که به‌دست آمده است کم می‌شود و تراکم استخوان واقعی توسط دستگاه مشخص می‌شود. دستگاه سنجش تراکم استخوان این مقادیر را در مانیتوری که دارند، نمایش می‌دهد.
کلام آخر
اگر شما هم جزء آن دسته از افرادی هستید که با کوچکترین ضربه دچار شکستگی می‌شوید یا سابقه خانوادگی دارید و در موارد حادتر دچار تغییر شکل در وضعیت استخوان هستید، پیشنهاد ما به شما انجام آزمایش دانسیتومتری نزد دکتر عباس نبی پور است، اما دانسیتومتری چیست؟ دانسیتومتری تست سنجش تراکم استخوان است که به ما در مورد استحکام استخوان‌ها می‌گوید و اطلاعاتی در مورد داشتن پوکی استخوان می‌دهد و برای افراد مسن که افت قد داشته‌اند به شدت توصیه می‌شود که دکتر نبی پور این آزمایش را به طور دقیق برایتان انجام می دهند.